Açık Yapıt

Ünlü ve çok yönlü italyan Yazar ve Düşünürü Umberto Eco, 1958'de, 12. Uluslararası Felsefe Kongresi'ne, "Açık Yapıt Sorunu" başlığını taşıyan bir bildiri sunuyor ve konu böylece ilk kez estetik platformda tartışmaya açılıyor. Daha sonra, kimi çalışmalarıyla yazar, bu bildirisini geliştirip bir kuram oluşturuyor ve 1962'de Opera aperta (Açık yapıt) adıyla bir kitap halinde yayınlıyor. Kuramın çıkış noktası ve dayanağı, yöntem-biiim açısından, biri kuramsal fizik ve öteki sanat alanı olmak üzere, iki düşünsel etkinlik alanında ortaya çıkan gelişmeler ve olaylar arasında bir benzeşmenin (analogie) gözlemlenmesi ve buna dayalı, bir örnekseme yoluyla uslamlama biçimidir. Ama, yalnız bu kadar değil elbet. Eco, kuramını temellendirebiimek için, mantık alanındaki gelişmelerden, söz gelimi, çok değerli ve Diyalektik Mantık biçimlerinden; çağdaş felsefe ve, bu arada, görüngübilimden; çağdaş müzik, resim, mimarlık, vb. alanındaki gelişme-terden de yararlanır. Öte yandan, kuramına bir ard-alan oluşturabilmek üzere, kültür ve sanat tarihine de girer, ilkçağdan (Platon'dan) başlayıp Ortaçağdan (Danîe'den) geçer, Açık Yapıt'ın ilk belirtilerini araştırır; daha sonra, Barok sanat anlayışında, bu poeti-kanın ilk izini bulur ama, "açık yapıt" düşüncesinin bilinçle ortaya atılışını, P.Ver-laine'in ünlü Art Poetigue'inde ve daha genel olarak, Simgeci sanat anlayışında bulur; James Joyce'un Ulysses'ini ve Kafka'nın yapıtlarını Açık Yapıt'm en büyük örnekleri olarak sunar. Peki, Açık Yapıt nedir' Kısaca her türlü yoruma Açık Yapıt'tır.-Bu; îek-yönîü, klâsik kurgu ve yorum biçimlerini reddeder; ama, biçimin ölümünü de ilana kalkışmaz; daha çok, biçim üstüne daha esnek bir kavram oluşturmayı, biçimi bir "olanaklar alanı" gibi görmeyi amaçlar. Yaratıcıyla icracıyı (okuyucuyu, vb.) işbirliğine çağırır. UmberfoEco da "Batı uygarlığında ideal'den Gerçek'e, Gerçek'ten Soyut'a, Soyut'tan Olanaklı'ya doğru ilerleyen bir gelişim çizgisi olduğuna ve, bunun, "Açık Yapıt" poetikaianmn tarihsel oluşumunu gösterdiğine inanır. Eco'ya göre, her yapıtın bir bildirisi vardır ve her bildirinin de bir düzgüsü, bu düzgü bilinmeden, yorum yapılamaz, yapıt anlaşılmaz; işte bu kitap da, Eco'nun yazınsal yapıtlarının bir çeşit düzgüsüdür: Gülün Adı ile Foucault Sarkacı, bu yapıt okunduktan sonra, herhalde çok daha iyi anlaşılacaktır.