Ayyarlar _{Ortaçağ İslam Dünyasında Şehir Eşkıyaları}

Ortaçağ İslam toplumlarının sosyal tarihinde önemli bir konumda yer alan
ayyarlar kaynaklarda çok farklı vasıflarla nitelenmekte ve değişik faaliyetler
içerisinde bulundukları zikredilmektedir. Haydut, yağmacı, eşkıya, düzenbaz, aylak,
serseri, zeki, kurnaz, atılgan, melâmî, mütavvi'a, fütüvvet ehli bu nitelemeler
arasındadır. Nitelemelerin gerek tanım gerekse fonksiyon olarak birbirine
benzemeyen bir çeşitlilik göstermesi, ayrıca Sistan coğrafyasında Yakub b. Leys
önderliğinde zirveyi görüp siyasi olarak iktidara sahip olmaları ayyarların karmaşık
bir sosyal oluşum olduğunu göstermekte ve bu durum da araştırmacılar için oldukça
ilgi çekici bir durum arz etmektedir.
Günümüz İslam devletlerinin bir kısmında siyasi erkin, güvenliğini tehdit eden ve bir
türlü baş edemediği illegal yapılanmalarla mücadelede toplum içerisinde faaliyet
gösteren bir takım sosyal gruplardan faydalandıklarına şahit olunmaktadır. Bu sosyal
gruplar gerek ekonomik ve lojistik gerekse bir takım imtiyazlar bağlamında
desteklenerek güçlendirilmekte ve böylece söz konusu illegal yapılanmaların
faaliyetlerinin önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Ancak devletin siyasi anlamda
istikrar ve güven ortamını tesis etmekte aciz kalması güçlendirilmiş sosyal grupların
en ufak bir menfaat çatışmasının yaşandığı durumlarda silahlarını devlete dolayısıyla
topluma çevirmelerine yol açmaktadır. Anlatılan hususlar Ortaçağ İslam devletlerinde
faaliyet gösteren ayyarların resmi otorite tarafından kullanılmaları ile paralel bir
durum arz etmektedir. İşte bu çalışmanın hedeflerinden birisi de ayyar gruplarının
siyasi erk ile olan bağlantılarını gözler önüne sermeye çalışmak ve böylece günümüz
İslam devletlerinin bu tür sosyal gruplarla olan ilişkilerinin daha iyi anlaşılmasına
katkıda bulunmaktır. Bu bağlamda Ortaçağ ve günümüz İslam devletleri ve iki dönem
toplumları arasında bir karşılaştırma yapılmasının da önü açılmış olacaktır.