Felsefenin Temel İlkeleri

...Şimdi ben felsefecilerin tutarsızlıklarını, görüşlerinin çelişikliğini, karıştırmalarını ve sapmalarını açığa çıkaracak anlaşılır bir kitap yazmak istiyorum. Mezheplerini tanıtmadan, inançlarını öğretmeden sana yardım etme umudu yoktur. Algılama biçimlerini öğrenmeden görüşlerinin yanlışlığı üzerinde durmak imkansızdır. Bu, yanlışlığa ve cehalete atılmaktadır. Felsefecilerin, tabii bilimler, ilahiyat ve mantık bilimlerindeki amaçlarını ve tutarsızlıklarını aralarında hak batıl ayrımı yapmaksızın açığa çıkaracak veciz bir eser sunmak istiyorum. Bununla da gayeleri dışındaki uzatma ve fazlalıklara yer vermeksizin yalnızca sözlerinin anlaşılmasını hedefliyorum. Bun dellilleriyle ilişkisi olduğuna inandığım metinler sunmak suretiyle gerçekleştireceğim. Kitabın amacı aynı zamanda kitabın da ismi olan felsefecilerin maksatlarını anlatmaktadır. Felsefecilerin ilgilendikleri bilimlerin dört bilim olduğunu sana bildireyim. Bunlar; matematik bilimleri, mantık bilimleri, tabiat bilimleri ve metafizik bilimleridir. Kendi kitabının hikayesini bu şekilde anlatan Gazali, bu kitapta İslam dünyasında felsefeye bitirmiş olduğu kabul edilen Filozofların Tutarsızlığı kitabına bir giriş yapmıştır. Kitapları okundukça Gazali nin felsefeyi neden bitirmekle itham edilmiş olduğunu anlamanın zor olacağı açıktır. Kendisi, eleştireceği filozofların görüşlerini bile alabildiğine tarafsız bir anlatımla aktarırken felsefi düşünmenin hakkını yeterince verdiğini göstermektedir. O sonuna kadar felsefe yapmış ve ancak ondan sonra felsefecilerin tutarsızlıklarına hükmedebilmiştir. Belki bununla, her dönem filozofların yanlışlığına hükmedebilmek için sonuna kadar felsefeyle uğraşmak gerektiği mesajını bile vermiş olduğu düşünülebilir. Aslında Felsefecilerin Maksatları nda bir bakıma anlaşılmasının ne kadar zor olduğu herkesçe kabul edilen Yunan felsefesini, üstelik araya hiçbir şekilde kendi görüşlerini bili sokmadan sadece aktarmakla yetinmektedir. Bununla adeta yüksek bir felsefi düşünce performansının gösterisini yapıyor gibidir. Kuşkusuz eserin, gerek Gazali nin kendi düşünce seyrini anlamak, gerekse İslam felsefesindeki bir kırılma anını hakkıyla değerlendirebilmek açısından büyük bir önemi vardır.