Film Yapım Sözleşmesi

I. Konunun Takdimi
Ülkemizde sinema sektörü günden güne gelişmekte, buna bağı olarak sinema sektörüyle ilgili artan ve bazıları ilk defa ortaya çıkan hukukî me­selelerin de çözüme kavuşturulması gerekmektedir. Bir sinema eserinin meydana getirilmesi için ister dizi film ister sinema filmi isterse belgesel ya da çizgi film vb. olsun bir çok sözleşmenin akdedilmesi gerekir. Bun­lardan belki de önemlisi bir filmin meydana getirilmesi amacıyla akdedi­len sözleşmedir. Film ya da sinema sektöründe akdedilen sözleşmelerin hemen her zaman merkezinde yer alan yapımcı, sipariş verenle bir filmin (sinema filmi, dizi film, çizgi film, belgesel film vb.) meydana getirilmesi hususunda anlaştıktan sonra1 her bir oyuncuyla, diğer icracılarla, yönet­menle, senaristle, müzik yapımcısıyla, teknik ekiple vb. ile sözleşme yap­makta ve ekibi oluşturarak bir filmin ortaya çıkmasını temin etmektedir2. Yapımcı, bir yandan kendisine sipariş verene karşı filmin meydana geti­rilmesini üstlenirken diğer yandan yukarıda sözü edilen kişilere karşı da her birinin yerine getirdiği işgörme faaliyetinin karşılığını ifa etme borcu altına girmektedir. Yapımcıya bir filmin meydana getirilmesi için sipariş veren çoğu za­man bir televizyon kanalıdır. Televizyon kanalı, özellikle dizi film mey­dana getirilmesi hususunda yapımcı ile anlaşmaktadır. Genellikle yapım­cı, bir filmin meydana getirilmesine ilişkin projeyi, fikri, bir taslak ya da teklif olarak televizyon kanalına sunmakta, uygun görülür, anlaşma sağlanırsa filmin meydana getirilmesi aşamasına geçilmektedir. Fakat her zaman bu sıraya uyulması olması hukuken zorunlu değildir.
Bu çalışmada, film yapımı sırasında karşılaşılabilecek bütün sözleş­meleri incelemedik. Esasen bir monografide, film yapımı sırasında karşı­laşılan bütün sözleşmeleri incelemek çok güçtür. Bu yüzden sadece film yapım sözleşmesinden ayırdetmek amacıyla, film yapımı sırasında he­men her zaman karşılaşılan sözleşmeleri kısaca belirtmekle yetindik. Film yapım sözleşmesini incelerken de, kavramı, hukukî niteliği, un­surları, uygulanacak hükümleri ve benzer sözleşmelerden farkları orta­ya koyduktan sonra tarafların borçları ve nihayet sözleşmenin öne çıkan sona erme sebepleri üzerinde durduk.
II. Çalışmanın Amacı ve Kapsamı Filmlerin, özellikle de sinema filmleriyle dizi filmlerin meydana ge­tirilmesi hem ciddi bir emek hem büyük bir organizasyon hem de önemli bir maliyet gerektirir. Onlarca, hatta yüzlerce kişinin birlikte çalışması; çalışanlar için gerekli malzeme, ulaşım, kostüm vb.'nin zamanında ve ye­rinde sağlanması, yerine göre milyonlarca Liralık maliyetin karşılanması icap eder. Bütün bunların gerçekleştirilebilmesi için onlarca sözleşme­nin akdedilmesi de zorunludur. Meydana getirilen film üzerinde (ve film üzerindeki malî haklara dair) tasarrufta bulunabilmesi için yapımcının, teknik ekiple, oyuncularla, senarist ve diyalog yazarlarıyla, müzisyenle vs. sözleşme akdetmesi ve deyim yerindeyse, haklan toplaması gerekir. Bu çalışmanın konusu olan film yapım sözleşmesi, iki hukuk disip­lini ile yakından ilgilidir. Bir filmin Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu3 kap­samında sinema eseri niteliğine sahip olabilmesi karşısında fikir ve sanat eserleri hukukuyla, bir sözleşme olması dolayısıyla da borçlar hukukuyla ilgilidir. Pek çok problemin çözümünde bu iki disipline dair hükümlerin, esasların nasıl uygulanacağı ya da hangisinin uygulanacağı problemiy­le karşılaşılır. Çalışmanın amacı, fikir ve sanat eserleri hukukuna göre sinema eserleriyle ilgili bütün uyuşmazlıkları çözmek olmadığı gibi bir sözleşmenin ifasıyla ilgili problemlerin tamamını çözüme kavuşturmak da değildir. Amacımız, her iki disiplini de dikkate alarak film yapım söz­leşmesiyle ilgilitemel hususları ortaya koymaktır.
Diğer taraftan, fikir ve sanat eserleri hukuku bakımından "eser" nite­liği taşımayan filmler ile de karşılaşılabilir. Çalışmada, "eser" niteliğini haiz olmayan bu türdeki filmlerin meydana getirilmesini de inceledik.