Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm Yolları

İslâm kültür ve medeniyetinin önemli tetkik alanlarından olan "Hadis İlmi" içinde yer alan ve aralarında ihtilaf bulunan hadislerin verdiği değişik ve hatta görünüşteki çelişik bilgiler ve bu gibi durumların ilmen bir hal tarzına bağlanması ve bu yolda kullanılan metodlar ve konunun tarihi gelişimi ile geçmişte ve günümüzde mesaî sarfeden müelliflerin gösterilmesi ve bunların savundukları tezlerin beyân, tahlil ve tenkidi ile Hadis İlmi nin bu konusuna dair yeni görüşler üretmek İsmail Çakan ın hazırladığı "Muhtelifu l-hadîs İlmi" adlı çalışmanın esas konusunu teşkil etmektedir. Meydana getirilen eser metni bir ÖNSÖZ, kısaltmalar ve bir GİRİŞ ile üç BÖLÜM den oluşmakta ve metin sonuna bir SONUÇ, Bibliyografya ve Karma Kelime İndeksi eklenmiş bulunmaktadır. GİRİŞ kısmında okuyucuyu konuya hazırlayıcı bilgiler verilmekte, "Muhtelifu l-hadis Mefhûmu" faslından ayrı, konu ile ilgili "Kaynakların Değerlendirilmesi" bölümü ele alınmış bulunmaktadır. BİRİNCİ BÖLÜM, Muhtelifu l-hadîs İlminin doğuşu ve önemi ne tahsis edilmiştir. İKİNCİ BÖLÜM, hadisler arasında görülen ihtilâflar yani tearuz meselesine ayrılmış ve nihayet ÜÇÜNCÜ BÖLÜM, hadîslerde görülebilen ihtilâfların giderilmesi bahsine tahsis edilmiştir ki, bu araştırmanın belki de en orjinal tarafı ve faydalı sonuçlar çıkarılabilecek kısmı bu metod bahsinde kendisini göstermektedir. Kitabın sonuna yerleştirilen BİBLİYOGRAFYA listesi hayli zengindir ve konu ile daha çok alâkadar olmak isteyenler için oldukça faydalıdır. Burada sıralanan (180) kadar eser, modern veya klasik ve aynı zamanda Doğu ve Batı muhitlerinden derlenmiş ve adları hadîs edebiyatında daha uzun yıllar anılacak ve kendilerine müracaat olunacak müelliflerin eserlerinden müteşekkildir. Araştırmacı İsmail Çakan, konuların ele alınışında, kaynakların seçimi ve değerlendirilişinde, ileri sürdüğü mütalâların değerlendirilişinde ve daha fazla bilgi isteyenler için yerinde ve usulünce dipnot sistemini kullanmakta ve ileri sürdüğü tez ve görüşlerin mesnedlerini bu dipnotlarda sunabilmektedir. Dipnotların teşkili, yazış tarzı ve gerektiği yerlerde kısaltmaların gösterilişi bakımından Çakan hemen hemen hatasız bir teknik kullanmıştır. Çakan ın dili, yaşayan Türkçe çerçevesindedir denebilir; bilhassa uslûb ve ifade özellikleri, konunun takibinde ve anlaşılabilirliğinde kolaylık sağlar niteliktedir. Nadir de olsa, bazı uzun cümlelere rastlanmaktadır. Terimler yerli yerinde kullanılmakta ve bunlar metin içinde açıklanmak suretiyle okuyucunun işi kolaylaştırılmaktadır. Gerek kullandığı metod ve gerekse vardığı sonuçlar itibariyle Çakan, ilme, özellikle Hadîs İlmine yenilik getiren ve evvelce pek az müellif tarafından ele alınabilmiş çetrefil ve zorluklarla dolu bir konunun günümüz sistematiğine uygun bir biçimde anlatılabilmesinde faydalı ve başarılı bir çalışma ortaya koymuş bulunmaktadır.