Hürriyet Pervanesi

Zeki Mesud Alsan'ın çocukluk ve tahsil çağlarını anlattığı Mustafa'nın Romanı - Memleket Çocuğu daha önce yayınevimiz tarafından basılmıştı. Bu kitabında doğup büyüdüğü Aydın şehri hakkında çok kıymetli bilgiler veriyor ve âdeta bu şehrin kelimelerle muhteşem bir tasvirini yapıyordu. Bir Anadolu şehri hakkında benzeri güzellikte pek az kitap bulunmaktadır ve bu bakımdan Aydın talihli bir şehirdir. Yine bu kitabında lise tahsilinin son iki senesini geçirdiği İzmir hakkında da dikkate değer bilgiler vermişti. Zeki Mesud hatıralarının ikinci kitabını (Hürriyet Pervanesi, İstanbul, 1943) yüksek tahsil hayatının üç senelik devresine, yani o sırada İstanbul'da bulunan Mülkiye hatıralarına (Siyasal Bilgiler Fakültesi) ayırmıştır ve 1907 - 1910 senelerinin İstanbul'u ve İstanbul'daki yüksek tahsil talebelerinin hayatı hakkında çok kıymetli bilgileri bir roman üslûbu içinde vermektedir. Ancak hemen ifade edelim ki kitap şeklen öyle görünse bile roman türü ile alakası yoktur ve burada ancak bir "hikâye" (tahkiye türü) karşılığında kullanılmıştır. Muhteva olarak hiçbir hayâl unsuru bulunmayan kitapta, herşeyden önce talebelerin günlük yaşayışı ve İstanbul'un içtimaî hayatı, Meşrutiyet'in ilânı (24 Temmuz 1908) ve ilk seneleri, 31 Mart Vakası ve İstanbul sokakları hakkında çok canlı manzaralar göz önüne serilmiştir. Bu iki ciltlik hatıratın Türk tarihçiliğinde henüz hakkı teslim edilmemiştir. Bu ikinci ciltte Zeki Mesud merhum birçok arkadaşının isimlerini değiştirmiş ve farklı vermiştir. Ancak buna rağmen kitabın tarih araştırmaları bakımından değeri açıktır ve gerçek isimlerin tespiti de mümkün bulunmaktadır. Kitapların metnine ve imlâsına en küçük bir müdahalede de bulunulmadığına da işaret edilmelidir.