İlk Dönem Horasan Valileri (Emeviler ve Abbasilerin Horasan Politikası 651-821)

Hz. Osman dönemi İslam daveti ve fetih hareketlerinin Horasan'a yayıldığı, i'lây-i kelimetullah
uğruna cihadın yapıldığı, İslam dinini kabul eden Horasanlıların mal, can ve ırzlarının teminat
altına alındığı dönemdir. Hulefâ-yi Râşidîn sonrası iş başına gelen Emevîler dönemi, yapılan
Horasan seferlerinin ekseriyetinin samimi olmaktan ziyade ganimet için yapıldığı, daha
önceden fethedilip İslam Devleti'ne katılan Horasan topraklarına farklı muameleler yapıldığı
bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır. Haccâc b. Yusuf, Ziyâd b. Ebîh, Kuteybe b. Müslim'in
Horasan'a vali olarak gönderildiği dönemlerde İslam'a aykırı bir şekilde insanların katledilip
şehirlerin yakılıp yıkıldığına rastlanmıştır. Buna bir tepki olarak Horasan halkının Emevîlere
karşı ayaklanan Abbâsîlerin yanında yer aldıkları, hatta Ebû Müslim Horasanî liderliğinde bu
davetin öncüleri oldukları görülmüştür. Horasanlıların kayıtsız ve şartsız destekleriyle hilafetin
başına gelen Abbâsîlerin, yönetime hâkim olduktan kısa bir süre sonra Horasanlılara karşı
ayrımcı bir siyaset izledikleri; bunun ilk adımı olarak Abbâsî davetinin önderlerinden Ebû
Müslim Horasanî'yi hunharca katlettikleri müşahede edilmiştir. Bu da doğal olarak Horasan
halkının isyanlarına sebep olmuştur. İkinci olarak Hârûnurreşîd'in halife olmasında büyük
katkıları olan Horasan kökenli Bermekîlerin de Abbâsî Devleti'nden silinip atılmaları
Abbâsîlere sıkıntılı günler yaşatmış, Horasan'daki meşruiyetleri sorgulanır hale gelmiştir.
Bundan sonra valiler dönemi kapanmış, Tâhirîler, Saffârîler, Sâmânîler,
Simcûrîler ve Gazneliler gibi hanedanlar ortaya çıkmıştır.