Mevzu Hadisler _{Menşei Tanıma Yolları Tenkidi}

Bütün cepheleriyle İslâm dininin anlaşılabilmesi, sünnetin noksansız bir şekilde öğrenilmesiyle mümkündür. Zira Hz. Peygamber, ilâhî emirleri insanlara tebliğ etmekle kalmamış, aynı zamanda dini bilfiil yaşamış ve tatbik etmiştir. Ne var ki, Müslümanların en tabii hak ve vazifesi olan, Peygamber lerini olduğu gibi tanıma keyfiyeti, hadis diye uydurulan sözlerle güçleştirilmiştir. Bu durum karşısında İslâm âlimleri, sahte hadislerin ayıklanması için kesif ve yorucu bir çalışmaya girişmişlerdir. Fakat onların mevzu hadisler etrafındaki bu çok yönlü araştırmalarını müstakil olarak ele alıp tedkik eden çalışmaların görülmemesi üzücüdür. Diğer taraftan çeşitli düşüncelerin tesiriyle -bilerek veya bilmeyerek- dinî hayatın bir çıkmaza girmesine sebep olan hadis imâlcileri ve onların tezgâhtarı durumunda olan kıssacılara karşı muhaddislerin yaptıkları savaşlar oldukça enteresandır. Kendilerine minnet ve şükran borçlu olduğumuz hadis âlimlerinin, sünnetin muhafazası uğrunda gösterdikleri fedakârlıklara kısaca ışık tutmak ve mevzu hadisler hakkında söylenmesi gerekenleri derleyip toplamak arzusuyla bu konu üzerinde çalışmaya karar verdim. Usûl-i hadis kitaplarında ve hadis diye uydurulmuş sözleri çeşitli metodlarla derleyen eserlerdeki konumuzla ilgili malumat oldukça azdır. Hadis uyduranların terceme-i hallerini veren kitaplar ise, yalancıları bütün cepheleriyle tanımak imkânını sağladığı gibi, mevzu hadisler hakkında çeşitli bilgileri de ihtiva etmektedir. Bu itibarla tabakat kitapları, en çok faydalandığım kaynaklar arasında yer aldı. Ayrıca mevzûumla alâkalı birçok esere başvurarak lüzumlu malzemeyi toplamaya gayret ettim. Bu bilgileri, bir girişi müteakip, beş bölüm etrafında değerlendirmeye çalıştım: Hadis uydurma hareketinin ne zaman başladığım ve insanları hadis uydurmaya sevk eden âmillerin neler olduğunu etraflıca inceledim. Hadislerin uydurulmasında ve yayılmasında rol alanların durumlarım çeşitli yönlerden araştırdım. İslâmiyet için büyük bir tehlike teşkil eden hadis uydurma hareketi karşısında hadis âlimlerinin mukabil faaliyetleri, haksızlığa karşı mücadele tarihinde pek ehemmiyetli bir yer işgal eder. Bu âlimlerin belli-başlıları ile onların, yalancıları tanımak hususunda ortaya koydukları bazı esasları kısaca zikrettim. Bu arada mevzuat sahasında eser vermiş olan muhaddislerin sadece mevzu hadisleri inceleyen kitaplarını tesbit ederek onların muhteva ve tenkid usullerini de göstermeye çalıştım. İçinde mevzu hadisler bulunan kitapların tesbit edilerek, misalleriyle birlikte bir bölüm halinde bu çalışmaya ilâve edilmesi, şüphesiz, onun mühim bir noksanını telâfi etmiş olurdu. Fakat bahsin, geniş bir tedkiki gerektirmesi ve hatta müstakil bir çalışma hüviyetinde görünmesi sebebiyle, onu bu tezin dışında bırakmaya mecbur oldum. Bu araştırma, mevzu hadislerin birer birer tayin ve teşhisi mahiyetinde olmadığı için, hadislerin sahih olanım olmayanından umumî hatlarıyla ayırmak maksadıyla kullanılabilecek bazı ölçülere burada yer vermeyi gerekli buldum. Mevzu hadislerin İslâm dini ve Müslümanlar üzerindeki zararlarına -bildiğime göre- bir iki eserdeki birkaç satır dışında şimdiye kadar pek temas edilmemiştir. Tezin bir bölümünde bu hususu belirtmeye çalıştım. Akademik çalışmanın bir ürünü olan bu eser, Hz. Peygember in "Benim ağzımdan yalan uydurmak şüphesiz ki başka bir insanın ağzından yalan uydurmaya benzemez" hadisinin ifade ettiği manayı gözler önüne sermiştir.