Ölü Canlar

İmparator birinci petro, bize Avrupa kültürünü aşılayarak gözlerimizi açtığından ve elimize bütün çalışma olanaklarını verdiğinden bu yana hemen hemen yüz ellii yıl geçmiştir. Oysa ovalarımız hâlâ gamlı ve ıssızdır; çevremizdeki her köşe artık içinde oturulamaz görünüyor; öyle ki, biz kendi evimizde oturmuyor, anayolda barınıyoruz; sıcak ve kardeşce bir yer olmak şöyle dursun, bizim için Rusya karlı, buzlu bir menzildir. Burada yalnız bir menzil müfettişi görülür ki, banamısın demeden şu sert karşılığı verir: "Atlar yok!" Nedendir bu' Suç kimindir' Devletin mi, yoksa bizim mi' Ama devlet iş görmekten elini eteğini çekmiş değildir. Bütün yönetmelik, bütün karar. bütün emir ciltleri bunu göserir; yabancı devletlerin kurumları arasında benzerleri bulunmayacak olan şeyleri hesaba katmaksızın, iyiliksever derneklerikurumların bolluğu bunu gösterir. Yüksekten sorunlar atılır ortaya; ama bunlara aşağıdan karşılık verilir. Kendi ruh yüceliğini ortaya çıkaran sorunların çoğu yukarıdan gelir. Buna aşağıdan ne karşılık verilir ki' Her şey kendi havasında olur: Bir düşünceyi uygulama, vücudunu saracak ve ille de ruhuna girecek şekilde uygulama sanatında gerçekleşir. Bir buyruk pek anlaşılır ve pek kesin olmuş olsa bile; bunu istenilen şekilde, yanlızca insan ışığı altında değil de kutsal ışık altında adaleti kabul edeni ilgilendiren şekilde, uygulama arzusu, aşağı tabakaya yayılmadıkça, ölü bir yazıdan öteye geçmez.