Osmanlı Vakıf Medeniyeti

Yardımlaşma temeline dayanan, dini ve medeni bir müessese olan vakıf, sosyal dayanışmanın en eski hukuki müesseselerinden biridir. Sosyal müesseselerin kurulup gelişmesinde büyük derecede rol oynayan ve sadece geniş halk kitleleri değil, çevre ve hayvanlara da hizmet götüren vakıf teşkilatı, milletlerin sahip olduğu manevi güç ve değerlerin tanımlanmasına yardımcı başlıca eserlerdendir. İslam dinini kabul etmelerinden sonra Türklerin, ekonomik, sosyal ve dini hayatlarında asırlar boyu müessir bir rol oynamış bulunan vakıf kurumu, sadece fakirlere yardım etmek gibi dar bir çevrede kalmamış; aynı zamanda fikir, irfan ve imar gibi müesseseler üzerinde de derin izler bırakmıştır. Nitekim bu yüzden "Osmanlı İmparatorluğu'nun umumi hayatında bir iskan ve imar metodu olarak vakıfların oynamış olduğu büyük rolden kimse şüphe etmemektedir. Şehirlerimizin her türlü amme hizmetleri, muavenet (sosyal yardımlaşma) teşkilatı, ilmi, dini ve medeni hayatın her türlü tezahürleri hep vakıf tesisler yolu ile tanzim ve idare edilmiş bulunmaktadır." Bütün bu açılardan değerlendirildikleri zaman vakıfların, toplumun hayır ve iyiliğine olan her yerde nasıl sağlam birer sigorta teşkilatı gibi görev yaptıkları anlaşılacaktır.