Tao'culuk'daki Anahtar Kavramlar

Merhûm Prof. Dr. Toshihiko İzutsu'nun A Comparative Study of the Key Philosophical Concepts in Sufism and Taoism/İbn 'Arabî and Lao-Tzû, Chuand-Tzû (Tasavvuf'da ve Tao-culuk'daki Felsefî Anahtar-Kavramların Karşılaştırılmalı Bir İncelemesi/İbn 'Arabî ve Lao Tzû, Çuang-Tzû) başlıklı 2 cildlik âbidevî eserinin tercümesini takdîm ettiğimiz bu 2. cildinde Lao-Tzû'nun Tao Tê Çing ve Çuang-Tzû'nun da Kitab'ında ortaya koydukları Tao-culuğun anahtar kavramları semantik bir incelemeye tâbi' tutularak incelenmiş ve Lao-Tzû ile Çuang-Tzû'nun Dünyâ Görüşü'nün temelleri ve çerçevesi ortaya konulmuştur.
Ortaya çıkan sonuç şaşırtıcıdır. Gerek İbn Arabî'nin gerekse Lao-Tzû ve Çuang-Tzû'nun âleme bakış açıları Vahdet-i Vücûd'un temelde aynı, terminolojide farklı iki versiyonu gibidir.
İbn Arabî'nin anladığı şekliyle Zât, Amâ', Adem, Kenz-i Mahfî, Gayb Âlemi, Hakk, Kader, Rabb, Vahdet, Kesret, Rahmân'ın Nefesi, Rahmet, Nefs, Rûh, İnsân-ı Kâmil gibi anahtar-kavramların Tao-culuk'da yalnızca ontolojik muâdilleri bulunmakla kalmamakta, fakat aynı zamanda bu kavramlar İbn Arabî'de nasıl bir yapı oluşturuyor ve birbiriyle ne türlü ontolojik ilişkiler içinde bulunuyorlarsa bunların Tao-culuk'daki muâdilleri de kendi aralarında bu yapıyı ve bu ilişkileri aynen muhâfaza etmektedirler.