Toplumun McDonaldlaştırılması _{Çağdaş Toplum Yaşamının Değişen Karakteri Üzerine Bir İnceleme}

McDonald´ s nedir' Basit,işlevsel, modüler yiyecekler; parlak renklerle düzenlenmiş, ışıltılı mekanlar; birörnek giysili, genç, neşeli çalışanlar; mama sandalyesine kadar het türlü ayrıntının düşünüldüğü tertemiz aile ortamları... ´´fast - food´´un adı haline gelmiş bir ticari marka... Amerikalı toplum kuramcısı Georges Ritzer, bu ilginç çalışmasında, McDonald´ s teriminin bize. McDonald´ s, toplama kampı modelinden ilham alarak bütün dünyayı ´´akılcılığın demir kafesi´´ içine hapseden toplumsal, ekonomik, kültürel bir sistemin adı. McDoktorlar´ dan McÜniversiteler´ e, McGazete ve McEğlence´ ye kadar insan yaşamının bütün alanlarını yutmakta olan bir kafes. ´´Toplumun McDonaldlaştırılması´´ kavramının temsil ettiği akılcılaşma süreci, modern yaşamın ihtiyaçlarına hızlı ve etkili yanıtlar sağlayan dört temel unsura dayanır: Verimlilik, hesaplanabilirlik, öngörülebilirlik ve denetim. Akılcılaşma tüm yaşam alanlarına hakim olmakla kalmaz, yaşamın öncesine ve sonrasına da el atar: McDoğumlar ve McCenazeler, hep bu elden çıkmadır. Ancak akılcılaşma ister istemez kendi içinde akıldışılığı barındırmaktadır ve bu da insansızlaşmayı, insanlıktan çıkmayı getirir: Standart ebat ve lezzeteki patateslerin ardında korkunç bir çevre tahribatı; parlak renklerle döşenmiş bol ışıklı yemek salonlarının gerisindeki mutfakta muazzam bir emek sömürüsü; ekonomik, pratik, öngörülmezliğin tehlikelerinden uzak aile sofralarında ´´benliğin sınırlandığı, duyguların denetlendiği, ruhun boyun eğdiği´´ bir dünya vardır. Yer yer sosyolojik inceleme değil kara ütopya hissi veren Toplumun McDonaldlaştırılması´ nda Ritzer, teknolojiyi külliyen dışlanmadan, nostaljik duygusallıklara kendini kaptırmdan, modern topluma sağlam bir eleştiri getiriyor. Kötümser ama paniğe kapılmıyor: Bu yoldan dönüş olduğuna inanmasa bile, McDonaldlaştırılmış toplumsan rahatsızlık duyanlar için pratik önlemler sunuyor. Belki de ürünlerin üstüne, yazarın önerdiği gibi uyarı yazısı koyarak başlanabilir işe: ´´DİKKAT!´´ Gündelik hayatın ´´tuzaklarına´´ düşmek istemeyenlere...