Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş Cilt: 2

ULUSALÜSTÜ İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN GENEL TEORİSİNE GİRİŞ CİLT 2



Prof. Dr. Mehmet Semih GEMALMAZ



İÇİNDEKİLER



ULUSALÜSTÜ İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN

GENEL TEORİSİNE GİRİŞ



İKİNCİ BAŞLIK



İNSAN HAKLARININ BÖLGESEL DÜZLEMDE KURUMSALLAŞTIRILMASI

BÖLÜM 1: AVRUPA KONSEYİ 3

I - BÖLGESEL DÜZLEMDE KURUMSALLAŞMA: ÇATIŞAN TEZLERDEN ULAŞILAN SONUCA 3

II - AVRUPA İNSAN HAKLARI HUKUKU 8

A- Avrupa Konseyi (1949) 8

B-) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Protokolleri 12

1-) "Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi" (1950) 12

a-) AİHS'nin Kabul Edilmesi ve Taraf Devlet Sayısındaki Artış 12

b-) AİHS'nin Orijinal Düzenlemesinde Haklar ve Kayıtlama Rejimi 15

i-) AİHS'nde haklar 15

ii-) AİHS'nde hakların sınırlandırılması 21

iii-) AİHS'nde sapma rejimi önlemleri 23

c-) AİHS'nin Öngördüğü Denetim Sistemi 25

d-) Protokol No.11 ile Değişik AİHS (yürürlük: 1998) 32

i-) P-11 ile gerçekleştirilen başlıca yenilikler 32

ii-) AİHM Usul Kuralları 33

e-) Protokol No.14 ile Değişik AİHS (yürürlük: 2010) 35

i-) P-14'ün artalanı: AİHM iş yükündeki artış 35

ii-) P-14'ün yürürlüğe girmesi 37

iii-) P-14 ile gerçekleştirilen değişiklikler 38

aa) AİHM'nin yapısında gerçekleştirilen değişiklikler 38

bb) AİHS'nin denetim sisteminde gerçekleştirilen değişiklikler 41

cc) AİHM hükümlerinin icrası bağlamındaki değişiklikler 49

dd) "Hükümlerin icrasının ve dostane çözüm şartlarının denetimi hakkında AK/BK Kuralları" (2006) 54

ee) P-14 ile değişik AİHS'ne "Avrupa Birliği"nin katılımı meselesi 59

f-) Şikâyet Başvuruları 61

i-) Bireysel şikâyet başvuruları 61

ii-) Devletler arası şikâyet başvuruları 66

iii-) "Geçici önlem" kurumunun işlevselleşmesinde gelişme 72

aa) Usul Kurallarında geçici önlem normu ve evrimi 72

bb) Geçici önlem uygulaması 73

cc) AİHK ve AİHM'nin geçici önlem uygulaması ve vakaların sınıflanması 75

dd) AİHM geçici önlem kararları bağlayıcıdır 79

iv-) AİHM hükümlerinin icrası ve AK Bakanlar Komitesinin denetimi 82

aa) AİHM hükmü sonrasında belli davaların ulusal düzeyde yeniden incelenmesi ya da görülmesine dair AK/BK Kararı (2000) 83

bb) AİHS (md.46/2) hükmünün uygulanması AK/BK Kuralları (2001) 84

cc) Sistemik bir sorunu belirleyen hükümlere dair AK/BK Kararı (2004) 87

v-) AİHM'nin Türkiye vakalarında verdiği hükümlerin icrası 87

vi-) AİHM önünde Türkiye: istatistiki bilgi 93

g-) "AİHM'nde Görülen Davalara Katılan Kişilere İlişkin Avrupa Anlaşması" (1996) 98

2-) AİHS'nin Protokolleri 102

a-) AİHS Sisteminde Yeni Haklar Tanıyan Protokoller 102

i-) P-1 (1952) 102

aa) P-1'in kabul edilmesi ve Türkiye'nin çekinceyle onaylaması 102

bb) P-1'de mülkiyet hakkı 105

ii-) P-4 (1963) 109

aa) P-4'ün kabul edilmesi ve kapsamı 109

bb) Türkiye'nin P-4'ü onaylama kanunu çıkartıp, onay belgesini depo etmemesi 110

iii-) P-7 (1984) 113

aa) P-7'nin kabul edilmesi ve kapsamı 113

bb) Türkiye'nin P-7'yi onaylamamakta direnmesi 114

iv-) P-12 (2000) 115

aa) P-12'nin kabul edilmesi ve Taraf Devletler 115

bb) P-12'nin kapsamı ve karşılaştırmalı değerlendirme 116

b-) Ölüm Cezasının Kaldırılmasına İlişkin Protokoller ve Türk Hukukundaki Gelişmeler 120

i-) Avrupa Konseyi Üyesi Devletler iç hukukunda ölüm cezasının kaldırılması 120

ii-) Ölüm cezasının barış zamanı bakımından kaldırılmasına ilişkin P-6 (1983) 126

aa) P-6'nın kabulü ve yürürlüğe girmesi 126

bb) P-6'nın kapsamı ve MSHS P-2 ile karşılaştırma 127

iii-) Ölüm cezasının tümüyle ve her koşulda kaldırılmasına ilişkin P-13 (2002) 129

aa) P-13'ün kabulü ve yürürlüğe girmesi 129

bb) P-13'ün kapsamı ve değerlendirilmesi 130

iv-) Uluslararası terörizm karşısında Avrupa Konseyi'nin ölüm cezası karşıtı siyasası 132

aa) İltica hakkı ve "Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesi" bağlamında "ölüm cezası" meselesi 132

bb) Terörizm olgusu ve "Terörizmin Önlenmesine Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi" bağlamında "ölüm cezası" meselesi 136

cc) AKPM'nin 26/06/2007 tarih ve 1560 (2007) sayılı Kararı 138

v-) Türk Hukuk Düzeninde ölüm cezasını kaldıran mevzuat değişiklikleri 139

aa) AİHS/P-6 bağlamında Türkiye'deki gelişmeler 139

bb) AİHS/P-13 bağlamında Türkiye'deki gelişmeler 143

c-) AİHS'nin usule ilişkin düzenleme öngören Protokolleri 151

i-) Protokol No.2 (1963): Mahkemenin tavsiye görüşü verme yetkisi ve 2004 yılındaki ilk uygulama 151

aa) P-2'nin kapsamı ve usulün işlevsiz kalması 151

bb) AİHM'nin tavsiye görüşü vermesi usulünün işletilmesi ve hukuki-siyasi sonuçları 153

ii-) P-3 (1963) 156

iii-) P-5 (1966) 157

iv-) P-8 (1985) 159

v-) P-9 (1990) 159

vi-) P-10 (1992) 160

vii-) P-11 (1994) 161

d-) AİHS'nin son iki Protokolü: P-15 ve P-16 hazırlıkları 161

i-) Taslak P-15 (2012) 162

ii-) Taslak P-16 (2012) 165

C- Avrupa Konseyi Tarafından Üretilen Diğer İnsan Hakları Belgeleri 169

1-) Sosyal Haklara İlişkin Sözleşmeler 169

a-) "Avrupa Sosyal Şartı" (1961) 169

i-) ASŞ'nın kabulü, yürürlüğe girmesi ve Taraf Devletler 169

ii-) Türkiye'nin ASŞ ile bağıtlanması ve kapsamı 170

iii-) ASŞ'nın kapsamı 171

iv-) Türk AYM'nin kararlarında Avrupa Sosyal Şartı 173

b-) Avrupa Sosyal Şartının Protokolleri 174

i-) "Avrupa Sosyal Şartına Ek Protokol" (1988) 174

ii-) "Avrupa Sosyal Şartında Değişiklik Öngören Protokol" (1991) 176

iii-) "Avrupa Sosyal Şartı'nın Toplu Şikayet Sistemi Öngören Ek Protokolü" (1995) 177

c-) "(Gözden Geçirilmiş) Avrupa Sosyal Şartı" (1996) 181

i-) "(GG)ASŞ"nın kabulü ve yürürlüğe girmesi 181

ii-) "(GG)ASŞ"nın kapsamı 182

d-) Haklar listesi bakımından karşılaştırma: "ASŞ", "ASŞ/P-1988" ve "(GG)ASŞ/1996" 184

e-) "ASŞ" ve "(GG)ASŞ/1996" metinlerinde Türkiye'nin bağıtlandığı Maddeler 190

f-) Sosyal güvenlikle ilgili spesifik sözleşmeler 192

i-) "Avrupa Sosyal Güvenlik Kodu" ve ilgili belgeler 192

aa) "Avrupa Sosyal Güvenlik Kodu" (1964) 192

bb) "Avrupa Sosyal Güvenlik Kodu Protokolü" (1964) ve Türkiye'nin onaylamadığı Protokolün Resmi Gazetede yayımlanan Türkçe resmi çevirisi 194

cc) "(Gözden Geçirilmiş) Avrupa Sosyal Güvenlik Kodu" (1990) 196

ii-) "Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi" ve ilgili belgeler 196

aa) "Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesi" (1972) 196

bb) "Avrupa Sosyal Güvenlik Sözleşmesine Ek Anlaşma" (1972) 197

cc) "Avrupa Sosyal Gü