Zındıklar ve Mülhidler

Hep sormuşumdur: Sokrates'i mahkemeye verenler acaba hangi delillere dayandılar da, Atinalılar, devletin iyiliği için onun ölmesi gerektiğine inandılar? Suçlama şöyle bir şeydi: Sokrates devletin inandığı tanrılara inanmamakla ve başka birtakım tanrılar getirmekle, ayrıca, gençlerin ahlakını bozmakla suçludur. Ksenofon, Sokrates'ten Anılar Osmanlının 15.yüzyıldan 17.yüzyıla kadar üç yüz yıllık siyasal ve toplumsal düzenine, bu düzenin arkasındaki resmi ideolojiye karşı, bazen kişisel bazen kitlesel çıkışlar görülmüştü. Zındıklık ve mülhidlik, günümüz Türkçesiyle sapkınlık ve dinsizlik hareketleri, yani dairenin dışına çıkanlar genellikle idamla cezalandırılmıştı. Şeyh Bedreddîn, Molla Lûtfî, Nadajlı Sarı Abdurrahman, Lâri Mehmed Efendi, Oğlan Şeyh İsmail-i Mâşûkî, İbrahim-i Gülşenî gibi kişilerin resmi ideolojiye muhalefetinin sebebi neydi? Bu hareketlerin mahiyeti neydi? Toplumun hangi kesimlerinde yankı buluyordu? Ahmet Yaşar Ocak Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler adlı eserinde işte bu soruların cevabını araştırıyor.